LÝ TRÍ VÀ TÌNH CẢM

Sáng ngày 29-7-1957, Bác và đoàn đi thăm các cháu thiếu nhi Việt Nam tại trường Môrixtabuốc tỉnh Đrexđen, nên tôi (Song Tùng) đến sớm hơn 10 phút (5 giờ 50 phút sáng). Cửa mở, như vậy là Bác đã ra sân tập thể dục xong rồi. Khác với ngày thường, không thấy Bác ngồi ở phòng khách chờ tôi vào báo cáo. Tôi bước vào nhà, nhìn quanh cũng không thấy Bác. Có tiếng nước chảy trong phòng rửa mặt, tôi rón rén bước tới. Bác đang giặt quần đùi và chiếc áo may ô đã sờn. Một cảm giác không thể diễn tả được trong tôi, hai dòng nước mắt trào ra. Bác quay lại, tôi cúi đầu cố dấu cảm xúc của mình. Bác lặng lẽ vắt quần đùi và áo lót lên chỗ phơi rồi bước ra khỏi phòng. Bác nhìn đồng hồ:

- Còn 10 phút, Bác cháu mình đi dạo vườn thông ít phút.

Bác đi trước, thấy tôi đi sau quá xa (vì tôi không giữ được bình tĩnh, mắt vẫn đỏ hoe). Bác đi chậm lại. Lần đầu tiên Bác đặt tay lên vai tôi:

- Làm cách mạng không thể để tình cảm chi phối lý trí. Không có tình cảm mãnh liệt thì không thể làm cách mạng, nhưng để tình cảm lấn át lý trí, rất nguy hiểm.

Tiếng Bác nhỏ nhưng đanh thép. Tôi cảm thấy đứng trước tôi là vị lãnh tụ Hồ Chí Minh đang chiến đấu với cả bản thân mình. Người giáo dục tôi nhưng có lẽ Người cũng tự nói với mình.

Đi dạo một vòng, trở về, báo cáo tóm tắt công việc với Bác xong, thời gian còn. Bác hỏi tôi:

- Làm nghề ngoại giao chú thấy thế nào?

- Thưa Bác, bước vào nghề mới, cháu cảm thấy nhiều bỡ ngỡ, khó khăn nhưng vừa làm vừa học, cháu tin rằng sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Bác nhìn tôi, hỏi một câu bất ngờ:

- Chú có biết trong cuộc đời, việc gì khó nhất không?

- Thưa Bác, cháu nghĩ rằng đấu tranh giữa cái chết vinh quang hay sống nhục nhã là khó nhất.

Bác gật đầu:

- Đó là cái khó khăn thứ hai. Đấu tranh với bản thân “biết dừng ở mức chí thiện” mới là khó nhất. Bác sẽ nghỉ việc khi đến 70 tuổi, vì không ai ngoài 70 làm việc tốt. Về nghỉ, câu cá, làm vườn, thăm các cháu và các cụ bô lão là nguyện vọng của Bác. Nhưng chúng nó phá Hiệp định Giơnevơ thì nhân dân ta còn chiến đấu lâu dài, gian khổ.

Sự việc chỉ xảy ra trong nháy mắt: “Vị Chủ tịch nước suốt đời vì nhân dân, tự giặt quần đùi với chiếc áo may ô đã sờn” cứ hiện lên trong tôi.