Đồng chí Vũ Kỳ - Người thư ký tận tụy phục vụ Bác Hồ
Nguyễn Văn Công
Giám đốc Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch
1. Đồng chí Vũ Kỳ đã tận tụy phục vụ Bác Hồ từ ngày 28/8/1945 cho đến khi Bác qua đời. Đồng chí tên thật là Vũ Long Chuẩn, bí danh Nguyễn Cần, sinh ngày 26/9/1921 tại xã Mễ Sơn, huyện Thường Tín, Hà Nội, mất ngày 16/4/2005. Đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) năm 19 tuổi.
Đồng chí Vũ Kỳ là người vinh dự được theo Bác Hồ và đã chứng kiến nhiều sự kiện, nhiều hoạt động quan trọng có liên quan đến cuộc đời của Bác trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam như: chứng kiến thời gian Bác soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập tháng Tám 1945; theo Bác ra đền Ngọc Sơn đón Tết Độc lập đầu tiên và đi thăm, chúc Tết người nghèo Thủ đô trong Tết độc lập; theo Bác đến chùa Trầm (Chương Mỹ, Hà Nội) - nơi đặt trụ sở Đài Phát thanh Tiếng nói Việt Nam để Bác Hồ chúc Tết đồng bào, chiến sĩ cả nước; theo Bác Hồ trở lại Việt Bắc đi kháng chiến cùng 08 anh em trong cơ quan và được Bác Hồ đặt tên theo phương châm của cuộc kháng chiến “Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi” (tên đồng chí được Bác đặt cho là Kỳ và tên gọi của đồng chí là Vũ Kỳ từ đó). Năm 1953, đồng chí được Bác Hồ giao nhiệm vụ về công tác tại thành ủy Hà Nội, rồi sang phụ trách Thanh niên xung phong Trung ương. Kháng chiến thành công, Bác Hồ và Trung ương Đảng về Thủ đô, đồng chí được cấp trên điều trở lại làm Thư ký của Bác. Đồng chí được theo giúp việc Bác Hồ đi đến nhiều nơi trong nước và nước ngoài. Có những lần đồng chí tự tay làm món ăn cho Bác khi đi công tác dài ngày ở nước ngoài (món cá kho lá gừng mà ở nhà Bác quen dùng). Năm 1968, Bác Hồ có ý định vào thăm đồng bào chiến sĩ miền Nam, Bác bảo: chú Kỳ để ria mép cải trang cùng với Bác hòa vào đoàn quân vào Nam. Nhưng tiếc rằng sức khỏe của Bác Hồ đã không cho phép Bác thực hiện nguyện vọng đó.
Trong suốt 24 năm phục vụ Bác Hồ, đồng chí Vũ Kỳ đã ghi nhật ký công tác rất đầy đủ, cẩn thận và chi tiết, cụ thể theo từng phần: phần hoạt động của Bác Hồ, phần công việc của cơ quan và phần những việc làm hàng ngày của đồng chí. Nhật ký công tác của đồng chí đã phản ánh sinh động về Bác Hồ và những người bên Bác Hồ, mỗi tháng đóng thành một tập. Sau này, mỗi lần cán bộ báo chí hay các cơ quan nghiên cứu đến tìm hiểu sự kiện về Bác Hồ, đồng chí thường lật nhật ký ra để tra cứu, cung cấp thêm những thông tin tin cậy.
Với năng lực và tính thận trọng, cẩn thận, đồng chí luôn chủ động, sáng tạo và linh hoạt trong công việc. Đặc biệt, đồng chí đã được chứng kiến quá trình Bác Hồ soạn thảo Di chúc và được Bác giao cho trọng trách giữ gìn, bảo quản “tài liệu tuyệt đối bí mật” trong những năm từ năm 1965 đến năm 1969. Trong cuốn hồi ký “Bác Hồ viết Di chúc”, đồng chí Vũ Kỳ kể lại rằng: “Vào một buổi sáng tháng 5/1965, nhân dịp ngày sinh của mình, chọn đúng vào lúc 9 giờ, Bác Hồ bắt đầu viết Di chúc một cách thanh thản, ung dung. Sau đó, hàng năm, cứ đến dịp tháng Năm, Bác lại bảo đồng chí lấy “Tài liệu tuyệt đối bí mật” để Bác bổ sung, sửa chữa”. Đồng chí đã hoàn thành nhiệm vụ đặc biệt này. Những cố gắng và sự đóng góp của đồng chí Vũ Kỳ đã được ghi nhận trong Bằng khen của Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng tặng: “Tận tụy phục vụ Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người còn sống”. Sau khi Bác Hồ mất, đồng chí đã báo cáo với Trung ương Đảng xin được tình nguyện tiếp tục công việc chăm lo, giữ gìn thi hài và các di sản của Bác Hồ để lại, tổ chức công tác nghiên cứu tuyên truyền, giáo dục đạo đức, phong cách và sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người.
2. Đồng chí Vũ Kỳ với công tác Bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại. Suốt 20 năm sau ngày Bác Hồ mất, từ năm 1970 đến năm 1990, Đảng và Chính phủ đã giao cho đồng chí Vũ Kỳ nhiều nhiệm vụ: Ủy viên Ban Chỉ đạo xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ủy viên Ban phụ trách xây dựng Bảo tàng Hồ Chí Minh, Phó Viện trưởng Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh. Khi được giao làm Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh, đồng chí có nhiều đóng góp, đặc biệt là cung cấp những tư liệu, hiện vật, bút tích chân thực, chính xác của Bác Hồ, trả lại chân giá trị lịch sử. Ngày 19/5/1990, đúng dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Bác Hồ, cũng là ngày khánh thành Bảo tàng Hồ Chí Minh, đồng chí xin thôi giữ chức vụ Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh để lớp cán bộ kế cận đảm trách. Dù nghỉ hưu, đồng chí vẫn tiếp tục công tác nghiên cứu, dành trọn đời phục vụ sự nghiệp cách mạng. Là kho tư liệu sống vô cùng quý giá về cuộc đời và sự nghiệp của Bác Hồ, đồng chí đều đặn viết bài cho các báo Nhân dân, Quân đội Nhân dân cùng các báo Trung ương và các báo địa phương, kể lại cuộc sống đời thường, giản dị, khiêm nhường, những hành động quyết đoán, chính xác, những suy nghĩ sâu sắc, những quyết sách chiến lược, sáng suốt, những dự báo xuyên qua không gian và thời gian cùng những việc làm bình dị, tinh tế và cao thượng của Bác Hồ, cả ở trong nước và ngoài nước. Những câu chuyện xúc động về việc Bác Hồ đi thăm, chúc Tết đồng bào, chiến sĩ từ những năm đầu cách mạng thành công đến những cái Tết trong chiến tranh ác liệt ... được bạn đọc gần xa đón đọc, đợi chờ. Tên tuổi của đồng chí Vũ Kỳ được mọi người biết đến và ngày càng in dấu ấn sâu đậm trong tâm trí của mọi người.
Qua hơn 60 năm, dù đảm nhiệm cương vị nào, dù hoạt động ở lĩnh vực công tác nào, đồng chí Vũ Kỳ luôn luôn thể hiện là một người cộng sản trung kiên, vững vàng trong mọi thử thách, nêu cao trách nhiệm trước nhân dân, tận tụy với công việc, đoàn kết thân ái với mọi người, dìu dắt giáo dục và đào tạo thế hệ cán bộ kế tục sự nghiệp giữ gìn và phát huy giá trị di sản của Bác Hồ để lại cho hôm nay, mai sau và mãi mãi về sau này.