Chủ tịch Hồ Chí Minh với việc giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam

ThS. Bùi Thế Đông

Phòng Tuyên truyền, Giáo dục

Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị Lãnh tụ thiên tài của Đảng, của dân tộc, là người thầy kính yêu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta, Quân đội Nhân dân Việt Nam đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, cùng toàn dân làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu;” từng bước đánh bại đế quốc Mỹ xâm lược mà đỉnh cao nhất là cuộc tổng tiến công chiến lược mùa xuân 1975 lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người trực tiếp tổ chức, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện quân đội ta trưởng thành, hơn ai hết Người hiểu rõ vị trí, vai trò của cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, Người thường xuyên quan tâm đến việc chăm lo xây dựng, giáo dục đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ quân đội. Bởi cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân phải có đạo đức làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang của mình. Người chỉ rõ: “Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”(1). Theo Người, tiêu chuẩn của người cán bộ phải bao gồm cả 2 mặt: đức và tài, phẩm chất và năng lực không thể thiếu mặt nào. Trước hết, Người chú trọng đến đạo đức của người cán bộ, chiến sĩ cách mạng. Trong nhiều bài nói, bài viết với cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân ta, Bác thường xuyên nhắc nhở cán bộ, chiến sĩ trong quân đội phải rèn luyện đạo đức cách mạng. Người coi việc rèn luyện, bồi dưỡng, giáo dục đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ trong quân đội nhân dân là công việc hết sức hệ trọng, phải làm thường xuyên, liên tục.

Theo Người, một trong những phẩm chất đạo đức đầu tiên của người cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam đó là: Trung với nước, Trung với Đảng, Hiếu với dân. Khái niệm “Trung - Hiếu” ở đây đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh phát triển lên tầm cao mới. Người nói: “Ngày xưa Trung là trung với vua, Hiếu là hiếu với cha mẹ mình”; còn ngày nay, “Trung là trung với Tổ quốc, Hiếu là hiếu với nhân dân”. Người chỉ rõ yêu cầu của “Trung” là: “Trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với nhân dân, với cách mạng, với Đảng”. Lòng trung thành được bắt nguồn từ tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc, từ đó người chiến sĩ cách mạng nguyện hiến dâng cả tuổi thanh xuân cho nền độc lập, tự do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân. Trung với nước đối với người cán bộ quân đội luôn gắn liền với Trung với Đảng, Hiếu với dân. Bởi vì, Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, lãnh đạo đất nước nên “Trung với nước” trước hết và tập trung nhất phải là “Trung với Đảng”. Mặt khác, nước là của dân và dân là chủ nhân của nước, do đó, “Trung với nước” không tách rời “Hiếu với dân”. Người nói: “Không có dân thì không có bộ đội. Cán bộ phải dạy cho đội viên biết kính trọng dân, thương yêu dân, giúp đỡ dân”(2) .

Trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân trở thành phẩm chất hàng đầu của người cách mạng và mỗi cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Phẩm chất đó là cơ sở vững chắc của sức mạnh đoàn kết, thống nhất về tư tưởng và hành động; là động lực mạnh mẽ thúc đẩy cán bộ, chiến sĩ quân đội luôn nêu cao ý chí quyết tâm, huy động mọi sức lực và trí tuệ, phấn đấu vươn lên hoàn thành xuất mọi nhiệm vụ được giao.

Trung với Đảng, trung với nước của quân đội ta trước hết thể hiện ở việc tuyệt đối phục tùng sự lãnh đạo của Đảng; là trung thành với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước, bảo vệ Tổ quốc. Hiếu với dân là phải gắn bó với nhân dân, gần gũi nhân dân, dựa vào dân, nắm vững dân tình, dân tâm, dân trí; hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, để dân tin, dân yêu, dân giúp đỡ, bao bọc, chở che. Trung thành tuyệt đối với Đảng, hiếu nghĩa với nhân dân là bổn phận của một quân đội cách mạng, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, do Đảng tổ chức xây dựng và lãnh đạo. Người khẳng định: “Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ, được sự giúp đỡ hết lòng của nhân dân, quân đội ta hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng và Chính phủ trao cho, đã có truyền thống vẻ vang là tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân, chiến đấu anh dũng, công tác và lao động tích cực, tiết kiệm, cần cù, khiêm tốn giản dị, đoàn kết nội bộ, đồng cam cộng khổ với nhân dân, luôn luôn sẵn sàng khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ”.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, không chỉ có lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với nhân dân, mà dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân đội ta còn làm tròn chức năng đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân sản xuất, Người khẳng định: “Quân đội ta là quân đội anh hùng của một dân tộc anh hùng. Mới ra đời với gậy tầm vông, súng kíp đã cùng toàn dân đánh Pháp, đánh Nhật, đưa Cách mạng Tháng Tám đến thành công”(3). Hay trong những ngày ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, Bác lại khen ngợi: “Quân đội ta anh dũng trong kháng chiến, mà cũng anh dũng trong hòa bình; đã làm tốt nhiệm vụ bảo vệ miền Bắc, đập tan mọi hành động khiêu khích, phá hoại của đế quốc Mỹ và tay sai”(4).

Bác còn chỉ rõ yêu cầu là quân đội cách mạng phải biết vượt qua khó khăn thử thách, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng. Người nói: “Bộ đội ta là bộ đội nhân dân, bộ đội cách mạng có truyền thống anh dũng, khắc khổ, kiên nhẫn, cần cù, chất phác, việc khó khăn nguy hiểm mấy cũng không sợ, nhất định làm cho kỳ được. Đó là truyền thống, đạo đức, tác phong tốt, phải luôn được giữ vững và phát triển”(5).

Điều đó được thể hiện trong bất luận hoàn cảnh nào, cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam cũng luôn luôn một lòng trung thành vô hạn với sự nghiệp cách mạng của Đảng, luôn giương cao ngọn cờ bách chiến, bách thắng, chiến đấu vì mục tiêu, lý tưởng cao cả của Đảng, của giai cấp, của dân tộc. Mục tiêu cách mạng của Đảng, chính là mục tiêu chiến đấu của quân đội; bản chất giai cấp công nhân của Đảng, chính là bản chất chính trị của quân đội. Quân đội ta đã cùng với toàn dân hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, xây dựng chủ nghĩa xã hội; đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vươn lên chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu; thực hiện tốt chức năng đội quân chiến đấu, bảo vệ thành quả cách mạng, viết tiếp những trang sử hào hùng của dân tộc, xây đắp nên truyền thống vẻ vang của quân đội anh hùng sinh ra từ một dân tộc anh hùng.

Hiện nay, Trung với nước, Hiếu với dân đòi hỏi người cán bộ, chiến sĩ quân đội phải được thể hiện ở bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng với sự nghiệp cách mạng của Đảng, tin tưởng tuyệt đối vào công cuộc đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước do Đảng lãnh đạo. Luôn giữ vững lập trường giai cấp công nhân, lợi ích dân tộc, có quyết tâm và ý chí cao vượt qua khó khăn, thử thách để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, âm mưu, thủ đoạn “Diễn biến hoà bình” và mặt trái cơ chế thị trường, mở cửa, hội nhập quốc tế đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ quân đội phải nêu cao cảnh giác cách mạng trong mọi điều kiện, hoàn cảnh và tình huống khó khăn đều quyết tâm hoàn thành chức trách, nhiệm vụ. Mỗi cán bộ, chiến sĩ quân đội phải thực hiện đúng lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Gặp cái dễ mà không quyết tâm phát triển thì nó có thể biến thành cái khó, gặp cái khó mà quyết tâm khắc phục thì cũng thành cái dễ. Ở đời không có cái gì khó mà cũng không có cái gì dễ...”(6).

Đạo đức người cán bộ, chiến sĩ quân đội còn được thể hiện ở phẩm chất: Cần, kiệm, liêm, chính. Cần, kiệm, liêm, chính theo Hồ Chí Minh là phẩm chất nền tảng của đạo đức cách mạng mà mỗi cán bộ, đảng viên nói chung, cán bộ, chiến sĩ trong quân đội nói riêng phải luôn quán triệt, thực hiện. Nó phản ánh mối quan hệ “tự mình đối với mình”, tức là tự lấy chính bản thân mình làm đối tượng để tu dưỡng, rèn luyện trong hoạt động hàng ngày, đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn đạo đức người cán bộ của Đảng, của quân đội. Với lực lượng quân đội, Người thường nhắc nhở: “Muốn giữ vững nhân cách tránh khỏi hủ hoá, thì phải luôn thực hành bốn chữ mà Bác thường nói, đó là: Cần, kiệm, liêm, chính”(7); “Cần, kiệm, liêm, chính của ta là đạo đức của người quân nhân cách mạng. Các chú phải thực hành điều đó”(8). Người nói, với quân đội phải siêng tập, siêng đánh cho nên phải cần. Binh sỹ phải tiết kiệm đạn dược, mỗi viên đạn, một quân thù, nên phải kiệm. Mỗi người đều phải trong sạch, không tham lam, không đem của công dùng vào việc tư, cho nên phải liêm. Với cán bộ cung cấp hậu cần, Bác căn dặn: “cán bộ cung cấp phải làm kiểu mẫu cần, kiệm, liêm, chính”(9). Hồ Chí Minh luôn đặt niềm tin vào quân đội và Người đã nêu một yêu cầu rất cao: “Phải làm sao cho trong quân đội ta không có tham ô, lãng phí”(10).

Các phẩm chất đạo đức tiếp theo mà cán bộ, chiến sĩ quân đội phải rèn luyện để đạt đến sự toàn diện trong nhân cách đó là: Trí - Tín - Nhân - Dũng - Liêm. Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: Người cán bộ muốn tốt phải có đạo đức cách mạng. Quân sự giỏi song nếu không có đạo đức cách mạng thì khó thành công. Muốn có đạo đức cách mạng phải có năm điều: Trí - Tín - Nhân - Dũng - Liêm, cụ thể:

Trí: Là sáng suốt, biết địch biết mình, biết người tốt thì nâng đỡ, biết người xấu thì không dùng, biết cái tốt của mình mà phát triển lên, biết cái xấu của mình để mà tránh.

Tín: Nói cái gì phải cho tin - nói và làm cho nhất trí - làm thế nào cho dân tin - cho bộ đội tin ở mình.

Nhân: Là phải có lòng bác ái - yêu nước, yêu đồng bào, yêu bộ đội của mình.

Dũng: Là phải mạnh dạn, quả quyết nhưng không phải làm liều. Phải có kế hoạch, rồi kiên quyết làm ngay. Nguy hiểm cũng phải làm. Nghĩa là phải có lòng dũng cảm trong công việc.

Liêm: Là không tham danh vị, không tham sống, không tham tiền, không tham sắc. Người cán bộ đã dám hy sinh cho Tổ quốc, hy sinh cho đồng bào, hy sinh vì nghĩa, thì không tham gì hết.

Bên cạnh: Trí - Tín - Nhân - Dũng - Liêm, người cán bộ, chiến sĩ phải biết tự phê bình và phê bình, phải thật thà đoàn kết và biết giữ kỷ luật.

Cùng với phẩm chất Trung với nước, Trung với Đảng, Hiếu với dân; Cần Kiêm, Liêm, Chính, Người cũng yêu cầu mỗi cán bộ chiến sĩ cần phải có tinh thần đoàn kết, thương yêu nhau, có ý thức kỷ luật cao. Người nhấn mạnh: Vấn đề đoàn kết “cũng là điểm mẹ'', nó sẽ đẻ ra “nhiều điểm con cháu” tốt. Vì vậy, cán bộ, chiến sĩ phải đoàn kết; quân dân phải đoàn kết. Đoàn kết phải biểu hiện bằng tinh thần đấu tranh phê bình và tự phê bình, “không phải chỉ đoàn kết ngoài miệng mà phải thực sự, đoàn kết trong công tác, trong học tập''(11). Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đối với quân đội cách mạng, đoàn kết là cơ sở tạo nên sức mạnh vô địch. Người căn dặn: Đoàn kết là sức mạnh nhất của ta. Vì vậy, cán bộ chiến sĩ cần phải đoàn kết hơn nữa, đoàn kết chặt chẽ giữa chiến sỹ với nhau, giữa cán bộ với nhau, giữa chiến sỹ và cán bộ, giữa quân và dân, có như vậy mới hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Bên cạnh việc bồi dưỡng, giáo dục cho người cán bộ, chiến sĩ quân đội phải luôn đoàn kết, thương yêu nhau. Người còn chú trọng giáo dục tính kỷ luật, coi đó là khâu trọng yếu đối với mỗi cán bộ quân đội. Người khẳng định: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm”(12). Kỷ luật là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh của quân đội: “Bộ đội không có kỷ luật đánh giặc nhất định thua”(13).

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính kỷ luật của người cán bộ quân đội phải được thể hiện ở sự tự giác chấp hành, tuân thủ mọi yêu cầu điều lệnh, điều lệ quân đội, pháp luật Nhà nước. Mọi hoạt động quân sự phải nhất quán, chấp hành tuyệt đối chỉ thị, mệnh lệnh, nhiệm vụ cấp trên giao, trong bất kỳ tình huống, hoàn cảnh nào cũng phải giữ nghiêm kỷ luật quân sự.

Đạo đức của người cán bộ quân đội theo Chủ tịch Hồ Chí Minh còn được thể hiện ở tinh thần quốc tế vô sản cao cả, trong sáng, thủy chung. Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên chú ý giáo dục, hướng dẫn nhân dân, nhất là cán bộ, chiến sỹ quân đội thực hiện tốt nhiệm vụ quốc tế nặng nề và vẻ vang trong sự nghiệp cách mạng. Những tư tưởng sâu sắc về tinh thần quốc tế vô sản vô tư, trong sáng của Người đã trở thành giá trị, chuẩn mực đạo đức cách mạng để cán bộ, chiến sỹ trong quân đội luôn ghi nhớ thực hiện. Theo Hồ Chí Minh: “Giúp nhân dân nước bạn tức là mình tự giúp mình”(14). Lời căn dặn đó của Người là tư tưởng sâu sắc có giá trị đạo đức mẫu mực trở thành phương châm hành động của mỗi người cách mạng. Người còn luôn nhắc nhở cán bộ, chiến sỹ quân đội phải luôn biết ơn sự giúp đỡ lớn lao của nhân dân, chính phủ và quân đội các nước anh em đã cùng sát cánh chiến đấu với quân đội ta trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tinh thần quốc tế vô sản cao cả, nhiều cán bộ, chiến sỹ tình nguyện Việt Nam đã không quản ngại hy sinh, gian khổ, vượt mọi khó khăn, tham gia chiến đấu công tác nhiều năm liền trên các chiến trường Lào và Campuchia, viết nên những trang sử truyền thống sáng ngời về đạo đức cách mạng của người cán bộ, chiến sỹ quân đội nhân dân Việt Nam.

Như vậy, đạo đức của người cán bộ, chiến sỹ Quân đội nhân dân là phải ra sức học tập, rèn luyện để không ngừng nâng cao trình độ mọi mặt, hết lòng, hết sức phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, vì Đảng, vì nhân dân mà chiến đấu quên mình, gương mẫu trong mọi công việc của Đảng, đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân lên trên, lên trước lợi ích riêng của cá nhân mình.

Mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội hôm nay phải tích cực học tập, rèn luyện và làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh; phải luôn kiên định lập trường, tư tưởng, trau dồi đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, không ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt, quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với lòng tin và sự mong mỏi của Người. Đó cũng là những vấn đề cốt lõi nhất đòi hỏi người cán bộ quân đội phải tiếp tục nâng cao “Đức” và “Tài”, khi đất nước ta bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, đặc biệt là cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay. Đây là nhiệm vụ cấp bách nhằm bảo đảm “Nâng cao ý thức tự bảo vệ, tự đề kháng của cán bộ, chiến sĩ Quân đội ta trước những âm mưu, thủ đoạn “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “Tự diễn biến”, “Tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch. Trên cơ sở đó bảo đảm cho Quân đội ta vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn cách mạng mới.

Trải qua chặng đường gần 80 năm với những chiến công lừng lẫy vinh quang, chính nhờ sự chăm lo, giáo dục và tình cảm thương yêu lớn lao của Đảng và Bác Hồ, người chiến sỹ Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng thật sự xứng đáng với sự tin cậy của Đảng, nhân dân và lời ngợi khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.

Chú thích:

1.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.601.

2.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.219.

3.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 14, tr.434.

4.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 14, tr.434.

5.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 10, tr.490.

6.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.482.

7.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 9, tr.47.

8.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.220.

9.       Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.180.

10.     Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 10, tr.629.

11.     Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 10, tr.589-590.

12.     Hồ Chí Minh: Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tập 7, tr.483.

13.     Hồ Chí Minh: Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tập 10, tr.537.

14.     Hồ Chí Minh: Biên niên tiểu sử, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tập 5, tr.249.