slider

Về hình thức và nội dung truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin trong tác phẩm Đường kách mệnh

07 Tháng 04 Năm 2014 / 8219 lượt xem
PGS.TS Phạm Hồng Chương
                                             Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
Chúng tôi tiếp cận chủ đề này với cố gắng góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề xung quanh việc Nguyễn Ái Quốc lựa chọn hình thức nội dung nào của chủ nghĩa Mác-Lênin để truyền bá vào Việt Nam? Ý nghĩa của vấn đề đối với việc giáo dục, tuyên truyền chủ nghĩa Mác -Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện hiện nay?
Toàn bộ cuốn Đường kách mệnh cho thấy tác giả không chỉ chú ý tới cộng đồng dân tộc với đa số cư dân mù chữ là đối tượng được tuyên truyền mà còn với cả những người đi tuyên truyền cuốn sách cũng không có trình độ học vấn cao trong xã hội bị chế độ thực dân thống trị. Bởi vậy, những hình thức trình bày mà tác giả nêu ra khi viết cuốn sách không chỉ cho đối tượng được tuyên truyền mà còn thuận lợi cho cả người đi tuyên truyền cuốn sách. Sự vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ, giản tiện, mau mắn chắc như 2 nhân 2 là 4 trong hình thức thể hiện của cuốn sách biểu thị tính mục đích cao của Đường kách mệnh và đó chính là phương pháp Hồ Chí Minh trong tuyên truyền cách mạng.
Quan điểm Nguyễn Ái Quốc khi truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam thông qua Đường kách mệnh không chỉ là những yêu cầu đối với hình thức của cuốn sách mà cao hơn còn là yêu cầu cơ bản về nội dung trong cuốn sách. Vậy những nội dung của chủ nghĩa Mác-Lênin được viết trong Đường kách mệnh để truyền bá vào Việt Nam phải đảm bảo yêu cầu vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ, giản tiện, mau mắn chính xác là bao gồm những vấn đề gì và được tác giả thể hiện vào cuốn sách như thế nào?
Sách Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam (1) xác định: Đường kách mệnh là một cuốn sách “phác thảo đường lối cứu nước(2) nhưng “là tư tưởng cốt lõi trong con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc” (3) và chỉ ra nội dung sách gồm 6 vấn đề: Một là, chỉ có cách mạng vô sản là cách mạng triệt để, vì lợi ích của đa số dân chúng; Hai là, mục tiêu và con đường đi lên của cách mạng Việt Nam; Ba là, về lực lượng cách mạng; Bốn là, về phương pháp cách mạng; Năm là, đoàn kết quốc tế; Sáu là, cách mạng trước hết phải có Đảng cách mạng.
Từ việc phân tích 6 nội dung trên, sách Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam viết:“Không những Nguyễn Ái Quốc nắm vững thực chất chủ nghĩa Mác-Lênin, mà ngay từ đầu đã biết vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin một cách sáng tạo, phù hợp với đặc điểm của nước mình” (4).  
Sách Hồ Chí Minh-Tiểu sử (5) cũng xác định rằng: Đường kách mệnh đã “trình bày những điều cốt lõi của học thuyết cách mạng Mác-Lênin và phương hướng phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam dưới dạng dễ hiểu nhất” (6)và chỉ ra nội dung của Đường kách mệnh về cơ bản thống nhất với nội dung mà sách Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu ở trên.
Điểm khác trong hai cuốn sách này là: trong khi sách Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam không nói tới mục Tư cách một người cách mệnh thì sách Hồ Chí Minh -Tiểu sử lại coi mục Tư cách của người cách mệnh là nội dung trước hết của tác phẩm. Sách Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam khônggiới thiệu mục các tổ chức quần chúng của Quốc tế cộng sản đã được trình bày như những mục riêng trong sách Đường kách mệnh, nhưng sách Hồ Chí Minh-Tiểu sử -tuy không nói tới các tổ chức quốc tế của giai cấp công nhân trong đó có Đệ tam quốc tế nhưng lại nhấn mạnh tới việc: “Đường kách mệnh giới thiệu các tổ chức quần chúng của Quốc tế cộng sản như Quốc tế Thanh niên, Quốc tế công hội đỏ, Quốc tế Nông dân, Quốc tế Cứu tế đỏ, hướng quần chúng nhân dân ta tổ chức theo mẫu hình đó và tham gia, ủng hộ các tổ chức quốc tế nói trên” (7). Nhưng chưa rõ tại sao hai cuốn sách trên không đề cập tới mục Hợp tác xã có trong phần cuối cùng của cuốn Đường kách mệnh!?
Theo cách tiếp cận của chúng tôi, có thể thống nhất nội dung nhận xét về tinh thần của cuốn sách Đường kách mệnh với sách Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam Hồ Chí Minh-Tiểu sử đã trình bày ở trên (nội dung thực chất, cốt lõi của chủ nghĩa Mác-Lênin trong sách Đường kách mệnh), nhưng những nội dung vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ chính xác biểu hiện thực chất, cốt lõi của chủ nghĩa Mác-Lênin đã được Nguyễn Ái Quốc trình bày như thế nào trong sách? Trước khi viết cụ thể về mục đích của cuốn sách, tác giả luận giải rằng: việc gì muốn thành công đều phải “ra sức”, phải “bền gan”, phải “đồng tâm” và muốn có được điều đó “phải hiểu rõ vì sao phải làm, vì sao mà không làm không được, vì sao mà ai ai cũng phải gánh một vai, vì sao phải làm ngay không nên người này ngồi chờ người khác. Có như thế mục đích mới đồng, mục đích có đồng, chí mới đồng; chí có đồng, tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải biết cách làm thì mới chóng”(8). Với quan điểm chung như vậy, tác giả xác định rằng: “Mục đích sách này là để nói cho đồng bào ta biết rõ: (1)Vì sao chúng ta muốn sống thì phải làm cách mệnh. (2) Vì sao cách mệnh là việc chung của dân chúng chứ không phải việc một hai người. (3) Đem lịch sử cách mệnh các nước làm gương cho chúng ta soi. (4) Đem phong trào thế giới nói cho đồng bào ta rõ. (5) Ai là bạn ta? Ai là thù ta? (6) Cách mệnh thì phải làm thế nào?”(8).
Sáu mục đích này đồng thời cũng là 6 vấn đề nội dung trình bày trong Đường kách mệnh. Những vấn đề trên đây cho thấy: 1- Nội dung căn bản của chủ nghĩa Mác-Lênin mà Nguyễn Ái Quốc lựa chọn vào sách để truyền bá vào Việt Nam là những vấn đề nhằm tạo ra niềm tin cho người được tuyên truyền đối với cuộc cách mạng mà họ sẽ tin theo và tiến hành. 2- Những nội dung căn bản đó của chủ nghĩa Mác-Lênin đã được Nguyễn Ái Quốc hóa, trở nên hết sức vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ, chính xác bằng việc trình bày thông qua cách lí giải ngắn gọn và bằng những sự thật lịch sử, do đó đạt cả yêu cầu cho người truyền đạt và người được tuyên truyền. Phương thức này vừa tạo ra sự gợi ý vừa mở ra hướng trả lời thông qua sự tự lựa chọn - lựa chọn lịch sử của người được tuyên truyền mà không cần áp đặt vào vào đó minh chứng về tính đúng đắn của chủ thuyết được tuyên truyền. Điều đó đánh thức sự chủ động, năng lực lựa chọn để khẳng định niềm tin đưa tới sự tự nguyện và khả năng sáng tạo của mỗi con người và cao hơn là một cộng đồng dân tộc về con đường tiến lên của mình. 3- Những nội dung căn bản của chủ nghĩa Mác-Lênin sau khi được Nguyễn Ái Quốc hóa lại được Người vận dụng cụ thể và rất tinh tế vào hoàn cảnh nước ta thông qua và bằng một loạt câu hỏi như: Ý nghĩa của cách mạng Mỹ với cách mạng An Nam thế nào? Cách mệnh Pháp đối với cách mạng Việt Nam thế nào? làm gương cho chúng ta về những việc gì?Cách mệnh Nga đối với cách mạng Việt Nam thế nào? Đệ tam quốc tế đối với cách mạng Việt Nam thế nào?... Những vấn đề trên đây cho thấy sự thấu hiểu, nắm vững thực chất của Nguyễn Ái Quốc về chủ nghĩa Mác-Lênin và thực tiễn Việt Nam. Chỉ có trên cơ sở thấu hiểu, nắm chắc thực chất cả chủ thuyết và thực tiễn như vậy, Nguyễn Ái Quốc mới có thể biến những vấn đề hết sức phức tạp của chủ nghĩa Mác-Lênin (không chỉ sự phức tạp về nội dung mà cả trong sự trình bày) thành những vấn đề vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ và do đó mới chắc chắn đặt vấn đề Việt Nam nên theo cái gì làm như thế nào để cách mạng thành công. Đây chính là bí quyết thắng lợi của Nguyễn Ái Quốc trong tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam - một đất nước có những đặc trưng riêng của một xã hội thuộc địa nửa phong kiến với đa số cư dân là nông dân thất học, mù chữ.
Chúng ta học được gì qua việc nghiên cứu hình thức và nội dung mà Nguyễn Ái Quốc đã sử dụng trong sách Đường kách mệnh để vận dụng vào việc tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và xây dựng, tuyên truyền nghị quyết, đường lối, chủ trương của Đảng trong điều kiện hiện nay?
Một là, phải hiểu đầy đủnắm vững thực chất nội dung học thuyết, tư tưởng, chủ trương được tuyên truyền. Chỉ có thể trên cơ sở đó mới truyền bá chính xác, đúng đắn và hiệu quả nội dung của nó và tìm ra được những hình thức đáp ứng yêu cầu biến những vấn đề phức tạp thành vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớchắc chắn được. Chủ nghĩa Mác-Lênin được Nguyễn Ái Quốc hoá chính là một biểu hiện nắm vững thực chất lí luận Mác-Lênin của Người và do đó đã đáp ứng yêu cầu đã đề ra về cả nội dung và hình thức thể hiện. Đây là vấn đề cốt lõi nhất.
Hai là, nắm vững thực chất nội dung lí luận phải gắn với hiểu biết chính xác thực tiễn với sự vận động không ngừng của nó trong những hoàn cảnh lịch sử cụ thể, Thực tiễn này không chỉ là hoàn cảnh lịch sử mà bao gồm cả những đòi hỏi cấp thiết cũng như lâu dài cũng như trình độ của nhân dân, để từ đó lựa chọn và bắt đầu tiến hành với những nội dung căn bản nào của vấn đề định tuyên truyền cho phù hợp với thực tiễn của đất nước và đồng thời đáp ứng yêu cầu vắn tắt, dễ hiểu dễ nhớ và chắc chắn về nội dung. Đây là vấn đề vận dụng tư tưởng, lí luận một cách đúng đắn, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm của nước mình thể hiện trong nội dung tuyên truyền. Tư tưởng, lí luận có đi vào cuộc sống hay không lại phụ thuộc vào vấn đề này.
Ba là, phương thức thể hiện phải tạo ra sự chủ động và phát huy khả năng tự nhận thức, tự lựa chọn và sáng tạo cho cả người tuyên truyền và người được tuyên truyền, không thụ động trước những quan điểm đã được minh chứng chủ quan và xác định sẵn về sự đúng đắn của nó. Đem lịch sử các nước làm gương cho chúng ta soi trong Đường kách mệnh mà Nguyễn Ái Quốc sử dụng chính là trên ý nghĩa đó. Điều này làm tăng thêm niềm tin khi đối tượng tự nhận thức về sự đúng đắn của lí luận thông qua thực chứng lịch sử. Lí luận có được thực hiện bằng hành động tự giác và được tiếp tục phát triển hay không là phụ thuộc vào phương thức truyền bá này.
Nắm vững thực chất tư tưởng, lí luận, thực tiễn và với một phương pháp đúng để biến những luận giải phức tạp của tư tưởng, lí luận thành hệ quả Tám chữ: vắn tắt, dễ nhớ, dễ hiểu, chắc chắn là bí quyết thắng lợi của Hồ Chí Minh trong tuyên truyền cách mạng.
Ngày nay, cho dù với phương tiện truyền thông luôn được ứng dụng các kĩ thuật hiện đại nhất, vẫn phải coi Tám chữ trên là phương châm của công tác tuyên truyền - Đây chính là nội dung và hoạt động chủ yếu của sự cạnh tranh toàn cầu trên lĩnh vực truyền thông hiện đại. Có thể nói giá trị về hình thứcnội dung của Đường kách mệnh trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin không phải chỉ có ý nghĩa về phương diện lịch sử mà có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc với chúng ta ngày nay./.
Chú thích:
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam - Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các bộ môn khoa học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb CTQG, H.2001
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Sđd, tr.35
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Sđd, tr.39
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Sđd, tr.39
Hồ Chí Minh - Tiểu sử, Nxb LLCT, H.2006
Hồ Chí Minh - Tiểu sử, Nxb LLCT, H.2006, tr.181
Hồ Chí Minh - Tiểu sử, Nxb LLCT, H.2006, tr.181
Hồ Chí Minh - Tuyển tập, tập 1, Nxb CTQG, H.2002, tr.380
Hồ Chí Minh - Tuyển tập, tập 1, Nxb CTQG, H.2002, tr.381
 

Xem thêm

Thống kê truy cập
Lượt truy cập: 19,465,586

Bản quyền thuộc: Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ Tịch

Địa chỉ: Số 1 - Hoàng Hoa Thám (cổng Đỏ) - Ba Đình - Hà Nội

Điện thoại: 08 044 287 - 08 043 315 , Fax: 08 043 064

Email: nhasanbacho.pct@gmail.com

Khu di tích mở cửa tất cả các ngày trong tuần (trừ chiều thứ 2)

Mùa đông: Sáng: 8h - 11h. Chiều: 13h30 - 16h

Mùa hè: Sáng: 7h30 - 11h. Chiều: 13h30 - 16h

Liên hệ đăng ký đoàn tham quan: 08 043 226 (Phòng Tuyên truyền, Giáo dục) - 08 044 287 (Phòng Hành chính, Tổng hợp)